Kinderen stimuleren met goed ontworpen scholen

Een van de vragen waar leraren en beleidsmakers voortdurend mee worstelen, is waarom de ene school beter presteert dan de andere.

Als we verder kijken dan de voor de hand liggende aspecten zoals beschikbare middelen, sociale ontmoetingsplaatsen, enz. zijn er verschillende factoren die invloed hebben. Een ding is duidelijk: het ontwerp van het schoolgebouw zelf heeft een belangrijke rol bij het creëren van een optimale leeromgeving voor kinderen.

Hoeveel is te veel?

Scholen moeten stimulerende omgevingen zijn voor leerlingen, maar hoe voorkom je overprikkeling? Uit onderzoeken naar de vormgeving van pubs in het Verenigd Koninkrijk is gebleken dat gewelddadig of losbandig gedrag grotendeels voorkomen kan worden door de juiste ontwerps- en architectonische strategieën. Te veel levendige kleuren bleken bijvoorbeeld bij te dragen aan agressief gedrag.

Soortgelijke bevindingen zijn ook van toepassing op scholen. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat scholen de prestaties van leerlingen kunnen verbeteren met de juiste visuele omstandigheden in klaslokalen. Hieronder valt bijvoorbeeld de complexiteit van de indeling van een klaslokaal, de kleuren die worden gebruikt bij de inrichting, de hoeveelheid informatie, een gevoel van orde in plaats van chaos en de kwaliteit van de verlichting.

Kinderen worden al snel te veel geprikkeld met felle kleuren en te veel informatie, maar een volledig witte omgeving die niets doet om de zintuigen te stimuleren is ook niet het antwoord. Het is belangrijk dat kinderen zich kunnen concentreren, maar ze hebben ook prikkels nodig waardoor hun nieuwsgierigheid en enthousiasme om te leren worden gestimuleerd.

Dit blijkt ook uit academische onderzoeken. Godwin and Fisher (2014)¹ toonde aan dat kinderen die in een omgeving zijn met ’weinig visuele afleiding’ zich beter concentreren op hun taken en hogere cijfers halen dan kinderen in een omgeving met ’veel visuele afleiding’. Uit dit onderzoek bleek ook dat de cijfers hoger waren in sobere klaslokalen dan in druk versierde klaslokalen.

Daarentegen stelde Read et al (1999)² vast dat gedifferentieerde ruimtes met verschillende plafondhoogtes en muurkleuren bijdragen aan goede samenwerking, hoewel ze ook erkenden dat dit effect contraproductief kan zijn als de ruimte te complex wordt. Het lijkt erop dat de juiste balans noodzakelijk is.

De gulden middenweg

Het Clever Classrooms-onderzoek (2015)³ heeft gekeken naar de effecten van het ontwerp van een klaslokaal op 3.766 leerlingen in 153 klaslokalen in verschillende scholen in het Verenigd Koninkrijk. Het bleek dat het niveau van stimulans in klaslokalen, namelijk de complexiteit en de kleur van de klaslokalen, ongeveer voor een kwart verantwoordelijk was voor de totale invloed op leerprestaties. Het bleek ook dat een te hoge of te lage mate van complexiteit tot slechtere leeromstandigheden leidde. Een gemiddelde visuele complexiteit bleek optimaal te zijn.

Hoe kunnen we dit optimale niveau bereiken? Het Clever Classrooms-onderzoek beveelt het volgende aan:

• De indeling moet voldoende divers zijn om de aandacht van leerlingen te stimuleren, terwijl het ook een zekere mate van orde moet bieden. Complexiteit kan leiden tot een positieve stimulans, zolang er geen druk of chaotisch beeld ontstaat.
• Er moet een goede indeling komen voor het ophangen van informatie en projecten van leerlingen. Het wordt aanbevolen om 20-50% van de wanden leeg te houden.
• Plaats informatie of projecten niet op of voor vensters, omdat dit tot lichtverlies kan leiden.

Hoe zit het met kleur, zijn felle kleuren het beste?

Iedereen die regelmatig tijd doorbrengt met kinderen weet dat kinderen felle kleuren prachtig vinden. In klaslokalen moeten kleuren echter op een slimme manier worden toegepast. Jalil et al (2012)⁴ onderzocht hoe verschillende kleuren invloed hebben op werkprestaties, leiden tot bepaald gedrag, negatieve of positieve percepties creëren en invloed hebben op stemmingen en emoties. Hun conclusie: kleurrijke omgevingen hebben een aanzienlijke invloed op het leervermogen en welzijn van leerlingen.

In het Clever Classrooms-onderzoek werden zachte kleuren (wit/lichte kleuren) vergeleken met felle kleuren (rood/oranje). Ook hier bleek dat stimulans door kleurgebruik kromlijnig was, wat betekent dat de beste resultaten worden bereikt met gemiddeld felle kleuren.

Alles met mate

Het lijkt er dus op dat architecten zich op de gulden middenweg moeten richten bij het ontwerpen van klaslokalen. Klaslokalen moeten natuurlijk nooit saai zijn; kinderen zijn er om te ontdekken en te leren. Tegelijkertijd moet overprikkeling worden voorkomen. Als we het beste in onze kinderen naar boven willen halen, is het belangrijk dat we balans en overzicht bewaren. Architecten zouden samen moeten werken met onderzoekers, docenten en schoolbestuurders om de best mogelijke leeromgevingen van de toekomst te ontwerpen.

Bronnen

1. Godwin and Fisher: Visual Environment, Attention Allocation, and Learning in Young
   Children: When Too Much of a Good Thing May Be Bad. 2014
2. Read et al: Impact of Space and Color in the Physical Environment on Preschool Children’s
   Cooperative Behavior, Environment and Behavior. 1999
3. Clever Classrooms (2015), Summary report of the HEAD project, University of Salford, Manchester
4. Jalil et al: Environmental Colour Impact upon Human Behaviour: A Review. 2012.