Het ideale ontwerp van een klaslokaal: verantwoordelijkheid en flexibiliteit

Als kinderen het gevoel hebben dat ze verantwoordelijk zijn voor hun klaslokaal, heeft dit verschillende positieve gevolgen voor hun leervermogen en de ontwikkeling van hun identiteit. Klaslokalen kunnen de individuele ontwikkeling ondersteunen als er letterlijk ruimte wordt gemaakt voor verschillende leermethodes. Een flexibele indeling is daarom van belang.

Verantwoordelijkheidsgevoel stimuleren

Fysiologisch en psychologisch onderzoek wijst erop dat een gepersonaliseerde ruimte een belangrijke rol speelt bij het ontwikkelen van iemands identiteit en gevoel van eigenwaarde. Uit verschillende onderzoeken is gebleken dat intieme en gepersonaliseerde ruimtes beter zijn voor het opnemen, onthouden en terughalen van informatie¹. Als kinderen het gevoel hebben dat het klaslokaal van hun is, lijkt dit hun verantwoordelijkheidsgevoel te stimuleren².

Klaslokalen waarin leerlingen de resultaten van hun inspanningen kunnen tentoonstellen, zoals projecten, tekeningen en modellen, dragen ook bij aan een grotere participatie en betrokkenheid bij het leerproces³.

Het Clever Classrooms-onderzoek⁴ liet zien dat verschillende factoren hierbij belangrijk waren. Deze kunnen worden opgedeeld in twee categorieën: factoren die leerlingen helpen bij het identificeren met 'hun' klaslokaal, en kindgerichte factoren.

Een aantal aanbevelingen van het rapport zijn:

• Geef een klaslokaal een uitgesproken ontwerp, dat direct vertrouwd aanvoelt voor kinderen.
• Zorg ervoor dat leerlingen voldoende kans hebben om hun werk op te hangen aan de muren of uit te stallen op speciale tafels.
• Creëer gepersonaliseerde elementen, zoals kapstokken, kastjes en/of lades met naambordjes.
• Gebruik goed ontworpen meubilair om een leerruimte te creëren die volledig is afgestemd op kinderen. Kies voor bureaus en stoelen die comfortabel, interessant en ergonomisch zijn, en goed afgestemd zijn op de lengte en leeftijd van de kinderen.

Flexibiliteit creëren

Alle klaslokalen hebben een zekere mate van flexibiliteit nodig om verschillende leervormen mogelijk te maken. Een aantal aanbevelingen uit het Clever Classrooms-onderzoek zijn:

• Klaslokalen met afgebakende activiteitenhoeken of -kamers blijken een positieve invloed te hebben op het leervermogen, omdat er in een rustige omgeving één op één of in een kleine groep gewerkt kan worden. Activiteitenruimtes die gescheiden zijn van het klaslokaal blijken echter niet effectief.
• Ruimtes die flexibel ingedeeld zijn, bieden meer mogelijkheden om verschillende activiteitenhoeken te creëren voor jongere leerlingen. Rechthoekige en grotere ruimtes zijn juist effectiever om leermogelijkheden voor oudere leerlingen te faciliteren.
• Voldoende kastruimte is belangrijk, maar een teveel aan kasten kan ervoor zorgen dat er te veel leerruimte in beslag wordt genomen. Het is een goede oplossing om kasten en kapstokken in extra brede gangen te plaatsen, mits de doorstroom niet wordt belemmerd.
• Grote wanden die goed zichtbaar zijn, bieden flexibele mogelijkheden om informatie of projecten van leerlingen op te hangen.
• Jongere kinderen, die veel tijd besteden aan spelend leren, profiteren van een groter aantal verschillende leerzones. Het is van belang dat er duidelijke routes worden gecreëerd tussen de verschillende zones. Oudere leerlingen, die meer tijd besteden aan individueel leren of groepswerk, hebben minder leerzones nodig

Om het bovenstaande samen te vatten, vindt u hieronder twee voorbeelden van het ontwerp van een klaslokaal uit het Clever Classrooms-onderzoek (2015, pagina 28)⁴:

Een andere manier om kinderen verantwoordelijkheid en flexibiliteit te bieden in 'hun' klaslokaal, is om de ruimte te verbinden aan de natuur en de buitenwereld. Bijvoorbeeld door lichtstraten, vensters met uitzicht op de tuin of deuren die uitkomen op het speelplein.

Een moderne, minder traditionele optie is om kinderen flexibele zitplaatsen te bieden. Zoals u in de afbeelding [hieronder/hierboven] kunt zien, experimenteren nieuwe scholen, zoals de Frederiksbjerg school in Aarhus, Denemarken, hiermee. Leraren kunnen hierdoor eenvoudig het gebruikelijke patroon van lesgeven met een schoolbord/whiteboard doorbreken.

Bronnen

1. McMillan: Research in Education: A Conceptual Introduction. 1997
2. DeVries and Zan: Moral Classrooms, Moral Children: Creating a Constructivist Atmosphere in Early Education. 1994
3. Ulrich: A place of their own: children and the physical environment, Human Ecology. 2004
4. Clever Classrooms (2015), Summary report of the HEAD project, University of Salford, Manchester