Daglicht versus kunstlicht - Hebben ze een invloed op de leeromgeving?

De afgelopen jaren zijn scholen en onderwijsinstellingen zich er steeds meer bewust geworden dat goed ontworpen en goed verlichte klaslokalen het leervermogen aanzienlijk kunnen verbeteren.

In 2015 deed de Universiteit van Salford in Manchester¹ een onderzoek onder 3.766 leerlingen. De conclusie luidde dat de fysieke kenmerken van klaslokalen voor 16% verantwoordelijk zijn voor het verschil in ontwikkeling gedurende een jaar.

Het bleek ook dat, van alle onderzochte variabelen, licht de grootste invloed had op de leeromgeving en de resultaten van de leerlingen.

Daglicht versus kunstlicht

De ene lichtbron is de andere niet

Een belangrijk verschil tussen daglicht en kunstlicht is dat daglicht verandert wat betreft intensiteit, kleur en richting, zowel overdag als 's avonds en tijdens de seizoenen. Dit heeft allemaal invloed op hoe mensen een ruimte ervaren.

De richting waarin het licht valt, hangt ook af van de locatie van vensters en lampen. Daglicht dat binnenvalt door gevelvensters, dakvensters of lichtstraten heeft een diagonale lichtrichting, terwijl plafondlampen voor verticale verlichting zorgen.

Daglicht zorgt voor een prettige combinatie van direct en diffuus licht. Deze combinatie versterkt de driedimensionale perceptie van objecten, doordat er realistische schaduwen en reflecties ontstaan.

Een ruimte met alleen diffuus licht en geen direct licht, dat ons helpt om vormen en structuren te onderscheiden, wordt vaak ervaren als saai en onaantrekkelijk.

Verhoogde alertheid

De meeste mensen zijn het er waarschijnlijk mee eens dat daglicht ons een goed gevoel heeft, hoewel ze misschien niet weten waarom. Daglicht wordt meestal geassocieerd met gezondheid, alertheid en inspiratie.

Dit komt door de manier waarop het circadiaanse ritme het menselijk lichaam reguleert. Om gezond te blijven, hebben we overdag voldoende licht nodig en 's nachts voldoende duisternis. Ochtendlicht helpt bijvoorbeeld om onze biologische klok te synchroniseren en onze alertheid te vergroten, waardoor we overdag beter presteren.

Kunstlicht speelt zeker een rol bij het ontwerpen met het circadiaanse ritme in gedachte, zeker met moderne opties als ledverlichting. Maar het kan daglicht niet vervangen. De kleursamenstelling van daglicht is enerzijds rijk aan golflengtes die ons circadiaanse ritme ondersteunen en anderzijds helder op de momenten dat ons lichaam dat nodig heeft. Dit benadrukt hoe belangrijk het is om bij het ontwerpen van scholen goed gebruik te maken van daglicht.

De invloed van daglicht op prestaties

Daglicht heeft invloed op onze gezondheid en alertheid. We weten ook al heel lang dat het de prestaties van leerlingen en werknemers verbetert.

Al sinds de jaren tachtig blijkt uit onderzoeken dat daglicht een positieve invloed heeft op stemming en moreel en dat het vermoeidheid en vermoeide ogen vermindert. Bedrijven hebben ook ontdekt dat wanneer ze verhuisden naar een pand met betere daglichtomstandigheden, de prestaties en de productiviteit van werknemers verbeterden.

Een onderzoek uit 2002² toonde bijvoorbeeld aan dat leeromgevingen met veel daglicht leiden tot een beter leervermogen.

Uit dit onderzoek bleek dat leerlingen in klaslokalen met het grootste vensteroppervlak of het meeste daglicht, betere cijfers haalden (7-18%) voor gestandaardiseerde testen dan leerlingen in lokalen met het kleinste vensteroppervlak of het minste daglicht.

Tips voor het ontwerpen van klaslokalen

Hier zijn drie tips die u als architect of ontwerper kunt meenemen bij het ontwerpen van een klaslokaal:

1. Zorg ervoor dat daglicht de voornaamste lichtbron is en kunstlicht een belangrijke secundaire lichtbron, vooral als er buiten onvoldoende daglicht is.
2. Neem daglicht op in het algehele schoolontwerp: succesvolle architectonische daglichtoplossingen zijn goed geïntegreerd en combineren de voordelen van gevelvensters en dakvensters.
3. Daglicht is erg belangrijk, maar vergeet ook het uitzicht niet. Onderzoek bij kantoorpersoneel³ toonde aan dat weknemers de voorkeur geven aan uitzicht op de natuur in plaats van op door de mens gemaakte infrastructuur. Specifieker gezegd: werknemers hechten waarde aan informatie uit de buitenwereld, met name locatie, tijd, weer, natuur, enz. Lichtstraten en dakvensters zijn een bijzonder goede manier om dit te bereiken.

Bronnen

1. Clever Classrooms (2015), Summary report of the HEAD project, University of Salford, Manchester.
2. Heschong, L. (2002) Daylighting and Human Performance, ASHRAE Journal, vol. 44, no. 6, pp. 65-67.
3. Christoffersen, J., & Johnsen, K. (1999). Vinduer og dagslys - en feltundersøgelse i kontorbygninger. Hørsholm: SBI forlag. SBI-rapport, Bind. 318.